پرلز یا Progress in International Reading Literacy Study (PIRLS) یکی از مجموعه مطالعات تطبیقی گسترده‌ای است که انجمن بین المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی (IEA) برای ارزیابی سواد خواندن و درک مطلب کودکان در پایه چهارم ابتدایی اجرا می کند.
انجمن IEAدر سال ۱۹۵۹ با هدف انجام مطالعات تطبیقی تأسیس شده و تاکنون بیش از ۲۵ مطالعه جهانی در زمینه علوم، ریاضیات، زبان، ادبیات، تربیت اجتماعی، نگارش ، کامپیوتر، آموزش پیش دبستان، درک مطلب و نهایتاً سواد خواندن انجام دادهاست. مرکز بین المللی مطالعه پرلز و تیمز ISC در کالج بوستون آمریکا و دبیرخانه اجرایی IEA در کشور هلند مستقر میباشد که اهداف زیر را دنبال میکند:
- ارزشیابی از کیفیت نظام آموزشی کشورها
- ارتقاء سطح یادگیری نظامهای آموزشی جهان
- بهبود سیاستها و برنامهریزیهای آموزشی مربوط به فرآیند یاددهی-یادگیری
هدایت علمی مطالعه تیمز و پرلز را مرکز بین المللی مطالعه (TIMSS International Study Center) در دانشگاه بوستون آمریکا، دانشکده علوم تربیتی به عهده دارد. برنامه ریزی و کنترل مراحل مختلف نمونه گیری مطالعه تیمز و پرلز را مرکز آمار کانادا (Statistics Canada) انجام می دهد. بررسی صحت داده های دریافتی از کشورهای مختلف, توسط مرکز پردازش داده ها DPC در هامبورگ آلمان صورت می گیرد.
کشورهای شرکت کننده در این مطالعه از طریق ”هماهنگ کننده های ملی“ مطالعه NRC در نشستهای منظم آموزشی و تخصصی با مراحل و شیوههای انجام این مطالعه آشنا میشوند .این افراد مسئول هماهنگی، سازماندهی و اجرای عملیات مطالعه در کشور خودشان هستند. در ایران نیز، مدیریت و اجرای مطالعات تیمز و پرلز در پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش (مرکز ملی مطالعات تیمز و پرلز) انجام میگیرد.
علت انتخاب پایه چهارم در آزمون پرلز این است که در این پایه ”یادگیری خواندن“ دانش آموزان کامل می شود. این مطالعه به فاصله هر ۵ سال یک بار، روند سواد خواندن را مورد سنجش و اندازهگیری قرار میدهد و بیش از ۶۰ کشور از سرتاسر جهان در آن شرکت می کنند. کشورمان ایران نیز تا کنون در سه مطالعه پرلز در فواصل سال های ۲۰۰۱، ۲۰۰۶، ۲۰۱۱ و ۲۰۱۶ شرکت کرده است و قرار است که در مطالعه جدیدی که در سال ۲۰۲۱ برگزار خواهدشد، شرکت نماید تا میزان کاهش و یا افزایش عملکرد دانش آموزان ایرانی در سواد خواندن در طی ۵ سال جاری مشخص گرد.
هدف مطالعات پرلز به صورت کلی، کمک به بهبود فرآیند یاددهی‌ـ یادگیری در قلمرو “سواد خواندن” دانشآموزان است.
آزمون پرلز در سال ۲۰۰۱ دایر شد و تا کنون ۴ دوره اجرا شده است. از آنجا که سواد خواندن برای پیشرفت هر کودکی حیاتی و ضروری است، هدف مطالعات پرلز به صورت کلی، کمک به بهبود فرآیند یاددهی‌ـ یادگیری در قلمرو “سواد خواندن” دانشآموزان است. دانشآموزان انتخاب شده در نمونه به عنوان نماینده‌های منتخب کشورها، از نظر سواد خواندن در مقایسه با دانشآموزان سایر کشورها مورد مقایسه قرار میگیرند. هدف مهم در آزمون PIRLS مطالعه خانه، اجتماع، مدرسه و عوامل دانش آموزی مرتبط با سواد خواندن کودکان در کلاس چهارم است. برای تحقق این هدف، داده های مربوط به زمینه های یادگیری در خواندن از طریق پرسشنامه های تکمیل شده توسط دانش آموزان، والدین، معلمان و مسئولان آنها جمع آوری و تحلیل می شود.
تعریف سواد خواندن و ابعاد آن
“سواد خواندن” یکی از مهمترین تواناییهایی است که دانشآموزان در طول یادگیریهای خود در سالهای اولیه دبستان کسب میکنند و این توانایی در رشد عقلانی اجتماعی و عاطفی هر کودک نقش مؤثر داشته و اساس یادگیری ایشان را در دیگر موضوعات فراهم می‌سازد. توانایی و مهارت خواندن، کودکان را قادر می‌سازد که بتوانند در جامعه خویش به طور فعال و آگاهانه مشارکت داشته باشند.
تعریف سواد خواندن براساس پرلز چنین است: “توانایی ساخت معنا و درک مطلب و استفاده و کاربرد شکل‌های متفاوت زبان نوشتاری که مورد نیاز جامعه است و یا برای فرد بصورت شخصی ارزشمند است. خوانندگان با خواندن متون به ساخت معنا به طروق مختلف میپردازند. آنها میخوانند تا فرابگیرند، تا در اجتماعی از خوانندگان چه در مدرسه و چه در جامعه و بطورکلی در زندگی روزمره شرکت کنند، و در نهایت ایشان مطالعه میکنند تا لذت ببرند.”
در این پروژه، سواد خواندن از سه جنبه زیر مورد مطالعه قرار می گیرد:
اهداف مدنظر پرلز در فرایندهای درک مطلب
ابزارهای مطالعه و سنجش پرلز
جنبه‌های مربوط به فرآیند درک مطلب و اهداف خواندن از طریق پرسش و پاسخ‌های مربوط به متن‌های دفترچه‌های آزمون و جنبه رفتارها و نگرش‌های خواندن به وسیله پرسشنامه‌های پنج‌گانه (معلم، دانشآموز، اولیا، مدرسه، چگونگی سوادآموزی) مورد مطالعه و ارزشیابی قرار میگیرد.
- متون خواندن: به صورت ۱۲ دفترچه که شامل متون اطلاعاتی و متون ادبی بوده و همراه با سوال های چندگزینه ای، پاسخ کوتاه و پاسخ ساز و یک دفترچه خواندن پرلز (مجموعا ۱۳ دفترچه) طراحی است. محتوای دفترچه آزمون از مطالب خواندنی بصورت داستان، مقاله و شرح حال تشکیل شدهاست. هر دفترچه دارای دو بخش مستقل، ادبی و اطلاعاتی است. برای هر بخش، چهل دقیقه زمان برای خواندن متن و پاسخگویی به سؤالات مربوطه در نظر گرفته شده است. هر دانشآموز فقط به یکی از دفترچه‌ها (که به شیوه تصادفی مشخص می‌شود) پاسخ میدهد.
هر دفترچه یک بخش راهنمای پاسخ دارد که آزمودنی را نسبت به چگونگی پاسخگویی به سؤالات آشنا میکند. سؤالات تشریحی به نسبت درجه دشواری از ۱ تا ۳ امتیاز را به خود اختصاص می‌دهند.
- متون ترند: چهار متن تکرار شده از پرلز برگزار شده قبلی به منظور ارزیابی روند پیشرفت سواد خواندن جدید (۲بخش ادبی و ۲بخش اطلاعاتی) در ارزیابی پرلز جدید نیز تکرار میشوند. برای تکمیل طرح، ۶ متن جدید همراه با سؤالات مربوط به آنها انتخاب خواهند شد. ( ۳متن ادبی و ۳متن اطلاعاتی)
- پرسشنامه های پیشینه کاو:
-پرسشنامه دانش آموز: بررسی عوامل و زمینه های آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر عملکرد دانش آموزان در حیطه خواندن با تأکید بر فعالیت های درون و برون مدرسه. زمان مورد نیازبرای پر کردن ۱۵الی ۳۰ دقیقه بعد از آزمون اصلی.
– پرسشنامه معلم: بررسی متغیرهایی چون ویژگی های مختلف معلمان، نگرش آنان نسبت به حرفه معلمی، امکانات آموزشی موجود، شیوه های تدریس خواندن و روش های ارزیابی.
-پرسشنامه مدرسه: بررسی متغیرهایی نظیر شیوه های مدیریتی اعمال شده، وظایف مدیران، کمبودها و موانع آموزشی و شرایط فیزیکی مدارس.
-پرسشنامه اولیا ( زمینه یادگیری اولیه): بررسی نگرش، روش ها و امکانات اولیای دانش آموزان در زمینه خواندن.
روش نمونه گیری در پرزل چگونه است؟
چارچوب نمونه گیری در مطالعه پرلز، با استفاده از طرح نمونه گیری طبقهایی خوشهای دو مرحلهای است تا اطمینان حاصل شود که دانشآموزان نمونه، معرف و نماینده همه دانشآموزان آن کشور هستند. در هر یک از کشـورهای شـرکت کننـده بـه طـور متوسط ۱۵۰ تا۲۰۰مدرسه برای ارزیابی انتخاب میشوند به منظور ارزیابی تعداد۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ دانشآموز در هر کشـور، در هر مدرسه یک یا دو کلاس پایه چهارم بهطور تصادفی انتخاب می شود.