پرلز یا Progress in International Reading Literacy Study (PIRLS) يكي از مجموعه مطالعات تطبیقی گسترده‌اي است كه انجمن بين المللي ارزشیابی پيشرفت تحصيلي (IEA) براي ارزيابي سواد خواندن و درک مطلب كودكان در پايه چهارم ابتدايي اجرا می کند.
انجمن IEAدر سال ۱۹۵۹ با هدف انجام مطالعات تطبيقي تأسيس شده و تاكنون بيش از ۲۵ مطالعه جهاني در زمينه علوم، رياضيات، زبان، ادبيات، تربيت اجتماعي، نگارش ، كامپيوتر، آموزش پيش دبستان، درك مطلب و نهايتاً سواد خواندن انجام دادهاست. مركز بين المللي مطالعة پرلز و تيمز ISC در كالج بوستون آمريكا و دبيرخانه اجرايي IEA در كشور هلند مستقر ميباشد كه اهداف زير را دنبال ميكند:
- ارزشيابي از كيفيت نظام آموزشي كشورها
- ارتقاء سطح يادگيري نظامهاي آموزشي جهان
- بهبود سياستها و برنامهريزيهاي آموزشي مربوط به فرآيند ياددهي-يادگيري
هدايت علمي مطالعه تيمز و پرلز را مركز بين المللي مطالعه (TIMSS International Study Center) در دانشگاه بوستون آمريكا، دانشكدة علوم تربيتي به عهده دارد. برنامه ريزي و كنترل مراحل مختلف نمونه گيري مطالعه تيمز و پرلز را مركز آمار كانادا (Statistics Canada) انجام مي دهد. بررسي صحت داده هاي دريافتي از كشورهاي مختلف, توسط مركز پردازش داده ها DPC در هامبورگ آلمان صورت مي گيرد.
كشورهاي شركت كننده در اين مطالعه از طريق ”هماهنگ كنندههاي ملي“ مطالعه NRC در نشستهاي منظم آموزشي و تخصصي با مراحل و شيوههاي انجام اين مطالعه آشنا ميشوند .اين افراد مسئول هماهنگي، سازماندهي و اجراي عمليات مطالعه در كشور خودشان هستند. در ايران نیز، مديريت و اجراي مطالعات تيمز و پرلز در پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش (مركز ملي مطالعات تيمز و پرلز) انجام ميگيرد.
علت انتخاب پايه چهارم در آزمون پرلز اين است كه در اين پايه ”يادگيري خواندن“ دانش آموزان كامل مي شود. این مطالعه به فاصله هر ۵ سال یک بار، روند سواد خواندن را مورد سنجش و اندازهگیری قرار میدهد و بیش از ۶۰ كشور از سرتاسر جهان در آن شرکت می کنند. کشورمان ایران نیز تا کنون در سه مطالعه پرلز در فواصل سال های ۲۰۰۱، ۲۰۰۶، ۲۰۱۱ و ۲۰۱۶ شرکت کرده است و قرار است که در مطالعه جدیدی که در سال ۲۰۲۱ برگزار خواهدشد، شرکت نماید تا میزان کاهش و یا افزایش عملکرد دانش آموزان ایرانی در سواد خواندن در طی ۵ سال جاری مشخص گرد.
هدف مطالعات پرلز به صورت کلی، كمك به بهبود فرآيند ياددهي‌ـ يادگيري در قلمرو “سواد خواندن” دانشآموزان است.
آزمون پرلز در سال ۲۰۰۱ دایر شد و تا کنون ۴ دوره اجرا شده است. از آنجا که سواد خواندن براي پیشرفت هر کودکی حیاتی و ضروري است، هدف مطالعات پرلز به صورت کلی، كمك به بهبود فرآيند ياددهي‌ـ يادگيري در قلمرو “سواد خواندن” دانشآموزان است. دانشآموزان انتخاب شده در نمونه به عنوان نماينده‌هاي منتخب كشورها، از نظر سواد خواندن در مقايسه با دانشآموزان ساير كشورها مورد مقايسه قرار میگیرند. هدف مهم در آزمون PIRLS مطالعه خانه، اجتماع، مدرسه و عوامل دانش آموزی مرتبط با سواد خواندن کودکان در کلاس چهارم است. برای تحقق این هدف، داده های مربوط به زمینه های یادگیری در خواندن از طریق پرسشنامه های تکمیل شده توسط دانش آموزان، والدین، معلمان و مسئولان آنها جمع آوری و تحلیل می شود.
تعريف سواد خواندن و ابعاد آن
“سواد خواندن” يكي از مهمترين تواناييهايي است كه دانشآموزان در طول يادگيريهاي خود در سالهاي اوليه دبستان كسب مي‌كنند و اين توانايي در رشد عقلاني اجتماعي و عاطفي هر كودك نقش مؤثر داشته و اساس يادگيري ایشان را در ديگر موضوعات فراهم مي‌سازد. توانايي و مهارت خواندن، كودكان را قادر مي‌سازد كه بتوانند در جامعه خويش به طور فعال و آگاهانه مشاركت داشته باشند.
تعريف سواد خواندن براساس پرلز چنين است: “توانايي ساخت معنا و درك مطلب و استفاده و كاربرد شكل‌هاي متفاوت زبان نوشتاري که مورد نياز جامعه است و یا برای فرد بصورت شخصی ارزشمند است. خوانندگان با خواندن متون به ساخت معنا به طروق مختلف میپردازند. آنها میخوانند تا فرابگیرند، تا در اجتماعی از خوانندگان چه در مدرسه و چه در جامعه و بطورکلی در زندگی روزمره شرکت کنند، و در نهایت ایشان مطالعه میکنند تا لذت ببرند.”
در اين پروژه، سواد خواندن از سه جنبه زير مورد مطالعه قرار می گیرد:
اهداف مدنظر پرلز در فرایندهای درک مطلب
ابزارهای مطالعه و سنجش پرلز
جنبه‌هاي مربوط به فرآيند درك مطلب و اهداف خواندن از طريق پرسش و پاسخ‌هاي مربوط به متن‌هاي دفترچه‌هاي آزمون و جنبه رفتارها و نگرش‌هاي خواندن به وسيلة پرسشنامه‌هاي پنج‌گانه (معلم، دانشآموز، اوليا، مدرسه، چگونگي سوادآموزي) مورد مطالعه و ارزشيابي قرار ميگيرد.
- متون خواندن: به صورت ۱۲ دفترچه که شامل متون اطلاعاتي و متون ادبي بوده و همراه با سوال هاي چندگزينه اي، پاسخ كوتاه و پاسخ ساز و یک دفترچه خواندن پرلز (مجموعا ۱۳ دفترچه) طراحی است. محتوای دفترچه آزمون از مطالب خواندني بصورت داستان، مقاله و شرح حال تشكيل شدهاست. هر دفترچه داراي دو بخش مستقل، ادبي و اطلاعاتي است. براي هر بخش، چهل دقیقه زمان براي خواندن متن و پاسخگويي به سؤالات مربوطه در نظر گرفته شده است. هر دانشآموز فقط به يكي از دفترچه‌ها (كه به شيوه تصادفي مشخص مي‌شود) پاسخ مي‌دهد.
هر دفترچه يك بخش راهنماي پاسخ دارد كه آزمودني را نسبت به چگونگي پاسخگويي به سؤالات آشنا ميكند. سؤالات تشريحي به نسبت درجة دشواري از ۱ تا ۳ امتياز را به خود اختصاص مي‌دهند.
- متون ترند: چهار متن تكرار شده از پرلز برگزار شده قبلی به منظور ارزيابي روند پيشرفت سواد خواندن جديد (۲بخش ادبي و ۲بخش اطلاعاتي) در ارزيابي پرلز جديد نيز تكرار ميشوند. براي تكميل طرح، ۶ متن جديد همراه با سؤالات مربوط به آنها انتخاب خواهند شد. ( ۳متن ادبي و ۳متن اطلاعاتي)
- پرسشنامه های پیشینه کاو:
-پرسشنامه دانش آموز: بررسي عوامل و زمينه هاي آموزشي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي مؤثر بر عملكرد دانش آموزان در حيطة خواندن با تأكيد بر فعاليت هاي درون و برون مدرسه. زمان مورد نیازبرای پر کردن ۱۵الی ۳۰ دقیقه بعد از آزمون اصلی.
– پرسشنامه معلم: بررسي متغيرهايي چون ويژگي هاي مختلف معلمان، نگرش آنان نسبت به حرفة معلمي، امكانات آموزشي موجود، شيوه هاي تدريس خواندن و روش هاي ارزيابي.
-پرسشنامه مدرسه: بررسي متغيرهايي نظير شيوه هاي مديريتي اعمال شده، وظايف مديران، كمبودها و موانع آموزشي و شرايط فيزيكي مدارس.
-پرسشنامه اوليا ( زمينه يادگيري اوليه): بررسي نگرش، روش ها و امكانات اولياي دانش آموزان در زمينة خواندن.
روش نمونه گیری در پرزل چگونه است؟
چارچوب نمونه گیري در مطالعه پرلز، با استفاده از طرح نمونه گیري طبقهایی خوشهاي دو مرحلهاي است تا اطمینان حاصل شود که دانشآموزان نمونه، معرف و نماینده همه دانشآموزان آن کشور هستند. در هر یک از کشـورهاي شـرکت کننـده بـه طـور متوسط ۱۵۰ تا۲۰۰مدرسه براي ارزیابی انتخاب میشوند به منظور ارزیابی تعداد۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ دانشآموز در هر کشـور، در هر مدرسه یک یا دو کلاس پایه چهارم بهطور تصادفی انتخاب می شود.