همیشه اسم پارک را که می شنیدم یاد پارک هایی با زمین آسفالت و تاب و سرسره هایی زنگ زده و ناایمن می افتادم که تنها مکان بازی برای کودکی ما بود. در طی این سالها با الگوبرداری از پارک های ساخته شده در جهان سعی کردیم تا این نقایص را در پارک های جدید حل کنیم. اینکه چه مقدار موفق بودیم به مولفه های بسیاری بستگی دارد که برررسی آن می تواند ما را در رشد و توسعه پارک ها به عنوان اصلی ترین و مهم ترین فضای شهری تاثیرگذار در رشد کودکان به خصوص در شهرهای هوشمند آینده کمک شایانی کند.
شهرهای هوشمند با ساختاری پیشرفته و تکنولوژی محور جهت همسانی با طبیعت پیرامون و ارگانیک زمین نیازمند وجود فضاهایی است که به روشی صحیح تکنولوژی را با محیط طبیعی پیوند دهد و تصور این است که پارک ها بتوانند این پیوند را انجام دهند. اگر به درستی و در جایگاه مناسب محیط شهری قرار بگیرند.
از اهمیت پارک ها در رشد و نمو کودکان تا حدودی آگاهی داریم اما ممکن است به ساختار فضایی پارک ها و عناصر شهری که در آنجا قرار می گیرد بی توجه باشیم. ندانستن تاثیر المان های موجود در پارک ها بر رشد ذهنی و جسمی کودکان سبب ظهور پارک های بازی می شود که خالی از حضور کودکان است.
در این مقاله چند پارک بازی کودکان را در جهان معرفی خواهیم کرد که می توانند به عنوان الگویی مناسب برای این مهم قرار گیرند.
دانمارک، کپنهاگ، پارک بازی بروملبی (Brumleby)
این پارک که از تعدادی خانه تراس دار قرن نوزدهمی ساخته شده یکی از اولین نمونه‌‌های ساخت و ساز اماکن عمومی به شیوه دانمارکی است.این پارک کوچک و پیچیده با تراس‌های جالب مکانی مدرن‌تر از طرح‌های قدیمی را به کودکان مشتاق هدیه می‌کند.حتی رنگ منازل هم در این خانه‌های بازی شبیه سازی شده‌اند. خانه‌های برجسته این ناحیه توسط معمار دانمارکی میشل گوتلیب و با الهام از خانه‌های کشاورزان ایتالیایی ساخته شده و از ۱۹۵۹ تاکنون در فهرست اماکن حفاظت شده قرار گرفته‌اند.
خانه‌های طراحی شده در این زمین بازی به شکلی انحنادار ساخته شده تا تخیل کودکان را به کار اندازد. همچنین شیوه چیدمان عناصر این پارک به کودکان نحوه زندگی اجتماعی و تعامل با همسایگان را آموزش می دهد.
ژاپن، توکیو، پارک نیشی روکوگو (NishiRokugo)
یکی از فوایدی که وقت گذرانی در زمین‌های بازی برای کودکان دارد اینست که منجر به ارتقای درک مفاهیم در آنان می شود. پارک نیشی روکوگو که در توکیو است در راستای کمک به درک مفهوم بازیافت توسط کودکان ساخته شده است.
با نگاهی به تصاویر این پارک درک این نکته که چرا به آن، لقب پارک تایرها داده شده چندان سخت نیست. در حدود سه هزار تایر فرسوده در این مکان گردآوری شده و در قالب انواع ترکیبات قابل صعود همچون روبوت یا دایناسور برای بازی کودکان به کار برده رفته‌اند. این پارک همچنین دارای ساختارهای تونل مانند، پل، کوهستان، سرسره‌های غول‌آسا و حتی تاب‌هایی ساخته شده از لاستیک است که برای بزرگسالان نیز مناسب می‌باشند. محوطه بازی بچه‌ها کاملا با شن پوشیده شده تا ضامن ایمنی و سلامت کودکان باشد. در اینجا ما شاهد یکی از عجیب‌ترین و غیر معمول‌ترین راه‌ها برای استفاده مجدد از لاستیک‌ها و تایرهای کهنه هستیم.
در اینجا بچه‌ها در عین گذراندن اوقاتی شاد با مفهوم بازیافت اشیا و مواد بی استفاده و دور ریختنی آشنا می‌شوند.
اسپانیا، والنسیا، پارک گالیور (Gulliver)
ادبیات می‌تواند ارائه دهنده ایده‌های بکر و خارق‌العاده‌ای باشد که قادرند تخیلات کودکی را به پرواز درآورند.
کتاب منتشر شده جاناتان سوئیفت یعنی سفرهای گالیور هنوز هم در زمان سفر کرده و تاثیرات خاص خود را بر جای می‌گذارد. این اثر را می‌توان در پارک گالیور از نزدیک مشاهده کرد جایی که کودکان در نقش مردمان کوچک لیلیپوت گرد مدل بزرگ ساخته شده از فایبر گلاس گالیور به بازی و شیطنت مشغولند.
این مجسمه میخکوب شده به همراه اسباب و لوازم پراکنده‌اش این زمین بازی را تشکیل می‌دهند. این پارک که در بستر قدیمی رودخانه توریا قرار گرفته مکانی ایده‌ال برای آشنا کردن کودکان با هنر اجتماعی، فضاسازی و البته ادبیات داستانی به شمار می‌رود.
آلمان، ویسبادن، پارک شولبرگ (Schulberg)
روانشناسان باور دارند که بازی در محیط‌های طبیعی در ارتقای سلامت جسمی و ادراک کودکان نقشی موثر ایفا می‌کند و این زمین بازی با به کار گیری عناصری خاص این مهم را به نحو احسن به انجام می‌رساند.
این زمین که در دامنه کوه قرار گرفته و به شهر ویسبادن مشرف می‌باشد در عین حال جذابیت زیادی نیز برای بزرگسالان دارد. اما طراحی خلاقانه آن با نگاه نوین خود تاثیری به مراتب گسترده‌تر بر کودکان داشته است. در این پارک یک جفت لوله سبز رنگ که در میان درختان پیچ و تاب می‌خورند و شبکه‌ای توری که در بین این دو لوله بافته شده و به کودکان امکان بالارفتن و حرکت می‌دهد و نقش اصلی را برای سرگرم کردن کودکان و البته بزرگسالان برعهده گرفته‌اند. در این بین موانع و بخش‌های دیگری هم قرار گرفته که از آن جمله می‌توان به یک سرسره بزرگ، دیوارهایی برای صعود کردن و حتی تاب‌های متعدد اشاره کرد. کل این ساختار ۳۵ متر قطر داشته و برای راحتی خیال والدین بیش از ۳ متر ارتفاع ندارد. این پارک امکان تفریح و فعالیت در حومه شهر را برای علاقمندان فراهم کرده است.
آمریکا، ویرجینیا، پارک کلمی جونتری (Clemyjountri)
این پارک رنگارنگ که در میان درختان سرسبز در ناحیه فرفکس ایالت ویرجینیا قرار گرفته شاید در نگاه اول شبیه به یک زمین بازی معمولی به نظر برسد. هر چند قسمت‌های مختلف پارک شامل، تاب‌ها، یک چرخ و فلک و میله‌های میمون به قدری کوچک ساخته شده‌اند که بچه‌ها حین بازی کاملا پهلو به پهلوی یکدیگر قرار می‌گیرند. در واقع این فضای کوچک به کودکان امکان می‌دهد صرف‌نظر از توانایی‌های‌شان اوقات خوشی را در کنار یکدیگر بگذرانند. همچنین معابر و محل قرار گیری تجهیزات و وسایل بازی با رنگ‌های پرطراوت رنگ آمیزی شده تا دسترسی آسان‌تری را برای کودکان به ارمغان بیاورد. برخی از بخش‌های پارک به گونه‌ای طراحی شده تا شرکت در فعالیت‌های گروهی را برای کودکان امکان پذیر سازد در حالی که بعضی قسمت‌ها آرام‌تر و در نقاط خلوت‌تری قرار گرفته‌اند تا کودک از حریم خصوصی مورد نیازش در حین بازی نیز برخوردار شود.
یکی از فواید بازی‌های دوران کودکی کمک به توسعه مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی در کودکان است. به نظر می‌رسد این پارک می تواند به توسعه این مهارت ها در کودکان ضمن تفریح و داشتن اوقاتی خوش کمک کند.
آنچه از طراحی های موفق پارک ها و زمین های بازی می آموزیم
با نگاهی به این ۵ نمونه موفق در زمینه طراحی و ساخت پارک های بازی برای رشد خلاقیت و تعامل موثر کودکان با طبیعت می توان اهمیت این فضاهای شهری در تعامل با کودکان جهت ارتقا و رشد عملکردهای اجتماعی و فکری آنها مشاهده کرد. از این فضاهای شهری کودک محور یا بهتر است گفته شود دوستدار کودک در جهان نمونه های فراوانی یافت می شود که می توان با الگوبرداری صحیح از آنها فضاهایی خلاق و کارآمدی را خلق کرد.
درست است که در طی سال های اخیر در زمینه طراحی و ساخت فضاهای شهری کودک محور تلاشه هایی شده است اما این تلاش ها کافی و مناسب نیستند و به اهمیت این مقوله بیشتر از قبل بایستی توجه داشت.
امید است تا با پیشرفت هایی که در زمینه تکنولوژی و تعامل آن با علم شهرسازی و معماری داشته ایم بتوانیم با بهره گیری صحیح از این علوم و فناوری چنین فضاهای بازی کودکان را به همراه عناصر شهری یاد دهنده و پرورش دهنده ذهن آنها را در شهرهای امروزی ایجاد کنیم، که لازمه آن شناخت صحیح و کامل کودکان و انتظارات آنان از شهر محل زندگی خود و تسلط بر علوم کمک کننده در این مسیر می باشد.
تصاویر زیر هم زمین های بازی خلاقانه یک شرکت دانمارکی است که در سرتاسر جهان خلق کرده است:
عالی بود